Nếu bạn là nhà đầu tư chứng khoán, chắc hẳn đã nghe nhiều đến khái niệm backlog – hay còn gọi là “giá trị hợp đồng dở dang”. Nhiều người thường nhìn backlog như một con số “khủng” mà doanh nghiệp công bố, nhưng thực tế, không phải backlog nào cũng đáng giá. Với tôi, backlog giống như một chiếc tủ lạnh trong căn bếp: có tủ đầy ắp đồ ăn nhưng toàn rau héo, thịt đông lạnh, có tủ tuy ít hơn nhưng lại toàn đồ tươi ngon, chất lượng.
Vậy, backlog thực sự là gì? Làm sao để đánh giá chất lượng backlog của doanh nghiệp? Và tại sao nó lại quan trọng trong đầu tư? Hãy cùng tôi phân tích chi tiết, vừa mang tính học thuật, vừa vui vẻ dễ hiểu, lại có cả ví dụ thực tế để nhà đầu tư mới cũng có thể nắm bắt.
1. Backlog là gì? Góc nhìn dễ hiểu cho nhà đầu tư mới
Backlog, nói đơn giản, chính là khối lượng công việc đã ký hợp đồng nhưng chưa thực hiện. Nó đại diện cho doanh thu tương lai gần như chắc chắn của doanh nghiệp.
- Trong ngành xây dựng: backlog là tổng giá trị các công trình đã trúng thầu nhưng chưa thi công xong.
- Trong ngành công nghệ: backlog là giá trị hợp đồng phần mềm, dịch vụ thuê ngoài đã ký nhưng chưa bàn giao.
- Trong bất động sản khu công nghiệp: backlog là giá trị hợp đồng cho thuê đất, thuê nhà xưởng đã ký, sẽ thu tiền dần theo thời gian.
Ví dụ đời thường: nếu bạn là chủ quán cà phê và vừa ký hợp đồng phục vụ sự kiện cho 1000 người vào tháng sau, thì hợp đồng đó chính là backlog của bạn. Bạn chưa pha cà phê, nhưng bạn biết chắc rằng tháng sau sẽ có doanh thu.
2. Vì sao backlog quan trọng trong đầu tư?
Có 3 lý do khiến tôi luôn xem backlog là một trong những chỉ số “kim cương” để đánh giá doanh nghiệp:
a. Dự báo dòng tiền tương lai
Backlog giống như một chiếc gương chiếu hậu nhưng hướng về… phía trước. Nó cho nhà đầu tư cái nhìn khá rõ về doanh thu và lợi nhuận của doanh nghiệp trong 1-3 năm tới.
Ví dụ:
- FPT công bố backlog hợp đồng xuất khẩu phần mềm trị giá 4 tỷ USD. Với tỷ lệ thực hiện trung bình 20-25% mỗi năm, nhà đầu tư có thể ước tính tăng trưởng doanh thu khá chắc chắn.
- Coteccons (CTD) công bố backlog xây dựng hơn 20.000 tỷ đồng, điều đó đồng nghĩa họ có việc để làm trong vài năm tới.
b. Đo lường sức hút của doanh nghiệp
Backlog lớn chứng tỏ doanh nghiệp có uy tín, có khách hàng tin tưởng. Chẳng ai đi ký hợp đồng vài trăm triệu USD với một công ty “vừa mới lập”.
c. Hạn chế rủi ro bất ngờ
Doanh nghiệp có backlog ổn định thường ít rơi vào cảnh “đói việc”, doanh thu đột ngột giảm mạnh. Đây là một điểm cộng lớn về mặt an toàn.
3. Chất lượng backlog – không phải backlog nào cũng “ngon”
Đây là phần nhiều người bỏ qua. Một backlog lớn không đồng nghĩa với một tương lai “ngon lành”.
a. Rủi ro chi phí nguyên liệu (Xây dựng)
Ví dụ, Hòa Bình (HBC) từng công bố backlog hàng chục nghìn tỷ, nhưng do giá thép, xi măng tăng mạnh mà hợp đồng lại ký theo giá cố định, lợi nhuận thực tế bị bào mòn. Backlog “nhiều” nhưng chưa chắc “béo”.
b. Rủi ro thu tiền (Bất động sản khu công nghiệp)
Một số doanh nghiệp có backlog lớn từ hợp đồng cho thuê đất, nhưng khách hàng trả chậm hoặc chia nhỏ nhiều năm. Nếu không quản lý tốt, backlog chỉ nằm trên giấy, tiền về lại nhỏ giọt.
c. Rủi ro cạnh tranh công nghệ (IT)
FPT có backlog hàng tỷ USD, nhưng ngành công nghệ thay đổi nhanh. Nếu hợp đồng ký dài hạn nhưng công nghệ lỗi thời, giá trị hợp đồng có thể giảm sức hấp dẫn.
4. Làm sao để đánh giá chất lượng backlog?
Theo kinh nghiệm cá nhân, tôi thường kiểm tra 4 yếu tố:
- Cơ cấu khách hàng: Ai ký hợp đồng? Nếu khách hàng là các tập đoàn lớn, uy tín, thì độ chắc chắn cao.
- Thời gian thực hiện: Hợp đồng kéo dài bao lâu? Ngắn hạn dễ kiểm soát hơn dài hạn.
- Điều khoản thanh toán: Trả trước nhiều hay trả chậm? Có ràng buộc gì nếu khách hàng hủy hợp đồng không?
- Biên lợi nhuận: Backlog mang lại lợi nhuận cao hay chỉ “lấy số lượng bù chất lượng”?
Ví dụ cụ thể:
- SZC (Sonadezi Châu Đức): backlog cho thuê đất khu công nghiệp thường có khách hàng Nhật, Hàn, trả tiền thuê dài hạn, dòng tiền chắc chắn.
- CTD (Coteccons): backlog xây dựng lớn, nhưng nếu hợp đồng ký theo giá cố định trong giai đoạn giá vật liệu biến động, lợi nhuận có thể co lại.
5. Quan điểm cá nhân – Tôi chọn backlog nào?
Nếu phải lựa chọn, tôi thích backlog của ngành khu công nghiệp và công nghệ hơn là xây dựng.
- Xây dựng: backlog có thể rất “khủng” nhưng rủi ro nguyên vật liệu quá lớn. Lợi nhuận thực tế phụ thuộc vào khả năng quản lý chi phí.
- Khu công nghiệp: backlog ít hơn nhưng chắc chắn, khách hàng FDI thường giữ cam kết dài hạn.
- Công nghệ (FPT): backlog tuy nhỏ về số tuyệt đối, nhưng biên lợi nhuận tốt, ít rủi ro đầu vào.
Với tư cách một nhà đầu tư cá nhân, tôi muốn sự an toàn, đều đặn. Tôi không quá phấn khích với backlog xây dựng hàng chục nghìn tỷ, nhưng lại thấy yên tâm khi FPT hay SZC công bố backlog hàng nghìn tỷ USD/ VND mà khách hàng trả tiền trước.
6. Kết luận – Backlog là “người bạn đồng hành” của nhà đầu tư
Backlog không chỉ là con số doanh nghiệp công bố trong báo cáo. Nó là một “cam kết ngầm” về doanh thu và lợi nhuận tương lai. Tuy nhiên, quan trọng là chất lượng, không phải số lượng.
- Đừng thấy backlog to mà vội mừng.
- Hãy xem khách hàng là ai, thời gian bao lâu, điều khoản thế nào.
- Và quan trọng hơn, hãy chọn backlog phù hợp với khẩu vị rủi ro của bạn.
Với tôi, backlog giống như việc chuẩn bị một tủ lạnh đồ ăn: có ít thôi cũng được, miễn là chất lượng, ăn vào vừa ngon vừa bổ.
